SYLWETKA HISTORYCZNA ŚW. PAWŁA
Św. Paweł – znany także jako Paweł Apostoł, Paweł z Tarsu – chrześcijański święty, misjonarz i męczennik, urodzony ok. 8 roku n.e. w Tarsie, stolicy Cylicji. W tradycji chrześcijańskiej przyznano mu miano “Apostoła Narodów”, choć on sam nie wchodził w poczet uczniów Jezusa, ani nie miał bezpośredniej okazji go poznać. Żywot niezwykle wyrazistej postaci, jaką bez cienia wątpliwości był św. Paweł, można podzielić na dwa zasadnicze okresy: przed i po nawróceniu, które dokonało się na skutek wizji spotkania z Chrystusem w drodze do Damaszku. Postać sprzed nawrócenia, a zatem trudniący się wyrobem namiotów Szaweł z Tarsu, to zatwardziały faryzeusz i prześladowca chrześcijan, obecny m.in. przy ukamieniowaniu św. Szczepana około 35 r. n.e. Zmiana życiowej drogi Szawła nastąpiła efektem wspomnianego chrystusowego wezwania oraz chrztu, podczas którego przyjął imię Paweł.
W drugim okresie życia św. Paweł bardzo aktywnie zaangażował się w głoszenie Słowa Bożego, przez co cierpiał liczne prześladowania. Przypisuje mu się założenie kilku wspólnot chrześcijańskich, a także określenie praw regulujących ich funkcjonowanie. Św. Paweł postulował o włączenie pogan w obręb wspólnoty chrześcijańskiej oraz przyznanie poganom możliwości dostąpienia zbawienia na równi z członkami społeczności żydowskiej. Do legendy miał przejść spór na wspomniany temat pomiędzy św. Pawłem i św. Piotrem w trakcie soboru jerozolimskiego. Odpowiadający na argumenty adwersarza św. Paweł w zręczny sposób potrafił uzasadnić własny punkt widzenia, co doskonale świadczyło o jego niebanalnych możliwościach intelektualnych, znajomości prawa i etyki. Św. Paweł jako obywatel rzymski odebrał zresztą w młodości znakomite, wszechstronne wykształcenie. Znał też kilka języków, w tym grecki i aramejski, które wykorzystywał podczas licznych misji ewangelizacyjnych na terenach Grecji, Cypru, Macedonii czy Azji Mniejszej. Nie sposób nie wspomnieć również o przypisywanym Św. Pawłowi autorstwie Listów wchodzących w skład Nowego Testamentu. Listy apostolskie do Rzymian, Koryntian, Galatów, Efezjan, Kolosan czy Filipian stanowiły rodzaj refleksji nad duchową kondycją wymienionych wspólnot i zawierały wskazania moralne dla wiernych.
W schyłkowym okresie życia św. Paweł głosił Chrystusa w stolicy imperium – Rzymie. Na ten okres historyczny przypadły z inicjatywy Nerona prześladowania chrześcijan, które miały mieć związek z pożarem Rzymu w roku 64, kiedy to Neron wyłączną winą za zdarzenie obarczył właśnie chrześcijan. Św. Paweł został pojmany i skazany na śmierć poprzez ścięcie mieczem, a miejscem jego egzekucji miały być okolice Ostiense – jednej z dzielnic Rzymu.
Św. Paweł jako patron Służby Więziennej
Ze wstawiennictwa postaci św. Pawła korzystają współcześnie rozmaite grupy, w tym: marynarze, rybacy, teolodzy, duszpasterze czy tkacze. Od 21 czerwca 2018 roku, kiedy to w życie wszedł specjalny dekret Stolicy Apostolskiej, św. Paweł jest także patronem polskiej Służby Więziennej, a ogromną rolę w tym wydarzeniu odegrali sami funkcjonariusze tejże formacji, którzy wyszli z inicjatywą ustanowienia patrona. Uprzednio do wyboru przedstawiono Stolicy Apostolskiej dwóch kandydatów – Św. Piotra oraz Św. Pawła. Dlaczego wybór padł właśnie na drugiego z wymienionych i co okazało się czynnikiem decydującym?
W życiorysie Świętego można upatrywać wielu nawiązań do więziennictwa albowiem on sam przez Pismo Święte wielokrotnie ukazywany jest jako więzień. Najczęściej do jego aresztowań dochodziło w trakcie podróży misyjnych (m.in. na terenach Macedonii, Palestyny czy Efezu). Św. Paweł znał zatem codzienne życie więzienne od podszewki. Przebywając pod strażniczym nadzorem potrafił, mimo przeciwności, sumiennie pracować czy prowadzić korespondencje, nie pozostając biernym. Cechy charakterologiczne to także czynnik, w którym można odnaleźć skojarzenia za współczesnymi strukturami więziennymi. Św. Paweł odznaczał się nierzadko porywczym charakterem, godnym wielu skazanych, lecz mimo wszystko pozostawał wierny wyznawanej idei, co z kolei wymagane jest obecnie od ludzi wstępujących w struktury Służby Więziennej. Niczym funkcjonariusz SW w swojej codziennej pracy penitencjarnej, św. Paweł nie obawiał się kontaktu z ludźmi, podejmowania prób dialogu i zrozumienia drugiej osoby, a także prezentowania wartościowych moralnie postaw życiowych. Już sam epizod nawrócenia w drodze do Damaszku przywołuje skojarzenia ze współczesnymi działaniami resocjalizacyjnymi, podejmowanymi przez personel więzienny wobec osadzonych, których głównym celem ma być właśnie nawrócenie osób zagubionych na życiowej drodze i przywrócenie ich dla społeczeństwa.
Obecnie wstawiennictwo św. Pawła jest nierozerwalnie związane z polską Służbą Więzienną. Wizerunek Świętego coraz częściej pojawia się w wielu zakładach penitencjarnych na terenie całego kraju. Poczynając od 2019 roku, szczególnie zasłużone dla działań penitencjarnych osoby oraz organizacje otrzymują Order Świętego Pawła Apostoła – nowe odznaczenie Służby Więziennej. To wyróżnienie przypadło w udziale m.in. księdzu Józefowi Krawcowi – kapelanowi zakładów karnych w Strzelcach Opolskich. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się w 2021 roku na terenie kampusu mundurowego Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Kaliszu. Na odznaczeniu została zawarta łacińska sentencja “Omnibus omnia factus sum” (“Stałem się wszystkim dla wszystkich”), która najpełniej podsumowuje żywot i działalność podejmowaną przez św. Pawła.
Ikonograficzne przedstawienie wizerunku św. Pawła
Św. Paweł jako istotna dla chrześcijaństwa postać nierzadko pojawia się we współczesnej ikonografii. Święty został uwieczniony przez sławnego holenderskiego artystę – Rembrandta Harmenszoona van Rijn – na obrazie zatytułowanym “Święty Paweł w więzieniu”. Obraz powstał w 1627 roku. Widzimy na nim dwa elementy nierozłącznie związane ze Świętym: księgę, reprezentującą wiedzę i prawo, symbol misyjnej działalności oraz miecz, a zatem symbol męczeństwa i męczeńskiej śmierci. Po lewej stronie obrazu wyraźnie widać zarys krat więziennej celi, oświetlanych przez wpadające do środka światło słoneczne. Przedstawiona cela w precyzyjny sposób oddaje ówczesne pomieszczenia więzienne, ich ciasnotę oraz mroczny charakter. Samego Świętego zaprezentowano w pozycji siedzącej z zamyślonym, zatroskanym wyrazem twarzy, którą zdobi długa, siwa broda. Na stopach Świętego widoczne są sandały, które podobnie jak reszta elementów obrazu została przedstawiona przez malarza w sposób niezwykle sugestywny, skłaniający do refleksji. Obraz holenderskiego malarza, słusznie nazywanego “malarzem duszy”, stanowi jedno z wielu przedstawień Świętego w kulturze.
Kaplica pw. św. Pawła w kampusie mundurowym SWWS
Św. Paweł Apostoł jest patronem kaplicy w Kaliszu, znajdującej się w Domu studenckim nr 1 na terenie kampusu mundurowego Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości. Kaplica została ustanowiona dekretem biskupa kaliskiego Damiana Bryla w dniu 28 października 2021 r. Kaplica św. Pawła Apostoła w Kaliszu jest pierwszym obiektem kultu religijnego w Polsce, który został umiejscowiony właśnie na obszarze kampusu mundurowego. Jest to miejsce duchowej kontemplacji oraz modlitwy dla studentów i pracowników szkoły. W obiekcie sprawuje się Mszę Świętą, a także przechowuje Najświętszy Sakrament. Ogromną rolę w ustanowieniu kaplicy odegrali: proboszcz parafii Podwyższenia Krzyża Świętego – ks. kan. Jarosław Kołodziejczak, Rektor-Komendant SWWS – gen. w st, spoczynku dr Marcin Strzelec, a także o dr. Jan Dezyderiusz Pol – zastępca naczelnego kapelana więziennictwa. Wizerunek Św. Pawła zdobi wnętrze kaplicy wraz z obrazami Jezusa Miłosiernego oraz Najświętszej Maryi Panny. Głównym zadaniem przyświecającym powstaniu kaplicy miało być, zgodnie ze słowami wygłoszonymi w dniu poświęcenia obiektu: “doświadczenie bliskości, obecności i działania Pana Boga”.
Opracowanie: Krzysztof Chleboś
Źródła:
“Być wszystkim dla wszystkich” – rozmowa z o dr. Janem Dezyderiuszem Polem [w:] “Forum Służby Więziennej” nr 253/2019.
Giovanni Uggeri, “Święty Paweł – początki życia”, https://histmag.org/Swiety-Pawel-poczatki-zycia-12402 [dostęp: 9 marca 2023].
Ks. Zbigniew Niemirski, “Więzienia św. Pawła”, https://biblia.wiara.pl/doc/4892616.Wiezienia-sw-Pawla [dostęp: 9 marca 2023].
Magda Anioł, “Święty Paweł w więzieniu”, https://biblia.wiara.pl/doc/422713.Swiety-Pawel-w-wiezieniu [dostęp: 9 marca 2023].
